आजचा इतिहास: ३० जानेवारी – इतिहासातील महत्त्वाचे दिवस
विश्व इतिहासातील महत्त्वाचे प्रसंग:
- महात्मा गांधी यांचा वध (१९४८):
- ३० जानेवारी १९४८ रोजी महात्मा गांधी यांची हत्या नथुराम गोडसे याने नवी दिल्लीतील बिरला भवन येथे केली. गांधीजींच्या अहिंसा आणि सत्याग्रहाच्या विचारांनी भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्याला नवी दिशा दिली होती. त्यांच्या निधनाने जगभरातील लोक शोकमग्न झाले.
- जर्मनीत नाझी पक्ष सत्तेवर (१९३३):
- १९३३ साली या दिवशी अ‍ॅडॉल्फ हिटलर यांची जर्मनीच्या चॅन्सेलरपदी निवड झाली. या घटनेने नाझी पक्षाचा उदय आणि द्वितीय महायुद्धाला चालना मिळाली.
- ब्रिटनने भारतासाठी १९३५ चा कायदा मंजूर केला (१९३७):
- या दिवशी भारत सरकार कायदा १९३५ लागू झाला, ज्यामुळे ब्रिटिश भारतात प्रांतिक स्वराज्याचा प्रारंभ झाला.
भारताचा इतिहास:
- राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांना श्रद्धांजली:
- महात्मा गांधींच्या स्मृतीनिमित्त दरवर्षी ३० जानेवारीला भारतात ‘हुतात्मा दिवस’ म्हणून साजरा केला जातो. संपूर्ण देशात दोन मिनिटे शांतता पाळून त्यांच्या बलिदानाचे स्मरण केले जाते.
- अलाहाबाद येथे ‘प्रयागराज’ची स्थापना (१५८६):
- या दिवशी अकबराच्या काळात अलाहाबाद (प्रयागराज) शहराची स्थापना करण्यात आली. या शहराला गंगेचा आणि यमुनेचा ऐतिहासिक व आध्यात्मिक वारसा लाभला आहे.
महाराष्ट्राचा इतिहास:
- भूषण कवि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या दरबारात:
- ३० जानेवारी १६५६ रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आश्रयाने संस्कृत आणि मराठी भाषेतील प्रसिद्ध कवी भूषण यांनी आपल्या काव्यलेखनाचा प्रारंभ केला.
- लोकमान्य टिळकांचा केसरी आणि मराठा वृत्तपत्रांचा प्रभाव:
- याच दिवशी लोकमान्य टिळकांच्या संपादकत्वाखाली केसरी आणि मराठा वृत्तपत्रांनी महाराष्ट्राच्या जनतेत स्वातंत्र्याच्या प्रेरणा निर्माण केल्या.
वैज्ञानिक घडामोडी:
- ऑरविल राईट यांचा मृत्यू (१९४८):
- विमानाचा शोध लावणाऱ्या ऑरविल राईट यांचे निधन झाले. त्यांनी उड्डाणाच्या तंत्रज्ञानाला आधुनिक स्वरूप दिले.
- चांद्रयान-२ ची घोषणा (२०१७):
- भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) चांद्रयान-२ च्या मिशनसाठी योजनेची तयारी सुरू केली.
जन्मदिवस:
- फ्रँकलिन डी. रूझवेल्ट (१८८२):
- अमेरिकेचे ३२ वे अध्यक्ष फ्रँकलिन डी. रूझवेल्ट यांचा जन्म. त्यांनी ग्रेट डिप्रेशन आणि दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात अमेरिकेचे नेतृत्व केले.
- डॉ. हिरेन मुखर्जी (१९०७):
- भारतीय संसदीय प्रणालीचे ज्येष्ठ नेते आणि मार्क्सवादी विचारवंत हिरेन मुखर्जी यांचा जन्म.
- महाश्वेता देवी (१९२६):
- प्रसिद्ध भारतीय लेखिका व समाजसुधारक महाश्वेता देवी यांचा जन्म. त्यांच्या साहित्यिक कार्यामुळे समाजातील उपेक्षित घटकांना आवाज मिळाला.
- मराठा साम्राज्याचे सेनापती संताजी घोरपडे:
- मराठा साम्राज्याचे प्रसिद्ध सेनापती संताजी घोरपडे यांचा जन्म महाराष्ट्राच्या लढवय्या इतिहासात महत्त्वाचा ठरतो.
मृत्यू:
- महात्मा गांधी (१९४८):
- भारताचे राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांची हत्या झाली. त्यांचे जीवन जगभरातील लोकांसाठी प्रेरणादायी ठरले आहे.
- बाबासाहेब परांजपे (१९४१):
- प्रसिद्ध समाजसुधारक आणि महाराष्ट्रातील शिक्षण तज्ञ बाबासाहेब परांजपे यांचे निधन.
कला आणि मनोरंजन:
- ‘गांधी’ चित्रपटाला ऑस्कर नामांकन (१९८३):
- रिचर्ड अ‍ॅटनबरो दिग्दर्शित ‘गांधी’ या चित्रपटाला ऑस्कर नामांकन मिळाले. या चित्रपटाने जागतिक स्तरावर महात्मा गांधींच्या विचारांचे महत्त्व अधोरेखित केले.
- मराठी रंगभूमीचा सुवर्णकाळ:
- ३० जानेवारी रोजी मराठी नाट्य परिषदेने नवीन नाटककार व कलावंतांना प्रोत्साहन देण्यासाठी उपक्रम सुरू केले.
क्रीडा:
- भारताचा ऐतिहासिक विजय (१९८४):
- या दिवशी भारताने क्रिकेट सामन्यात ऐतिहासिक विजय मिळवून क्रिकेट विश्वात स्वतःचे स्थान बळकट केले.
- सचिन तेंडुलकरची कामगिरी:
- सचिनने ३० जानेवारी रोजी आपल्या कारकिर्दीत महत्त्वाच्या शतकांपैकी एक खेळून भारताला विजय मिळवून दिला.
शिक्षण आणि साहित्य:
- सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य:
- सावित्रीबाई फुले यांच्या प्रेरणेने महाराष्ट्रातील अनेक भागांत मुलींच्या शिक्षणासाठी शाळांची स्थापना करण्यात आली.
- मराठी वाङ्मय परिषदेची स्थापना:
- ३० जानेवारीला महाराष्ट्रातील वाङ्मय परिषदेने साहित्यिक विकासासाठी नवे उपक्रम राबवले.
सांस्कृतिक ठळक घटना:
- गणेशोत्सवाची सुरुवात (१८९३):
- लोकमान्य टिळकांनी सार्वजनिक गणेशोत्सवाला लोकचळवळीचे स्वरूप दिले.
- भारतीय संगीत परिषदेचे अधिवेशन:
- भारतीय संगीत क्षेत्रातील कलाकारांचा सन्मान करणारे एक भव्य अधिवेशन ३० जानेवारी रोजी आयोजित करण्यात आले.
ही माहिती ३० जानेवारी या दिनाच्या महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक, सामाजिक, सांस्कृतिक, आणि वैज्ञानिक घटनांचा संपूर्ण आढावा देते.