आदर्श शालेय परिपाठ: विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी एक प्रभावी मंच|Ideal School Assembly: An Effective Platform for Holistic Development of Students
आदर्श शालेय परिपाठ (School Assembly) हा शाळेच्या दिनचर्येतील महत्त्वाचा भाग असतो. हा विद्यार्थ्यांच्या शिस्तीचा विकास, एकतेचा अनुभव आणि शिक्षणाच्या मूल्यांचा प्रचार करण्यासाठी महत्त्वाचा मंच ठरतो. आदर्श शालेय परिपाठात विविध विषयांचा समावेश असावा, जेणेकरून विद्यार्थ्यांना सर्वांगीण विकासासाठी प्रोत्साहन मिळेल. खाली काही महत्त्वाच्या घटकांसह उदाहरणे दिली आहेत:
राष्ट्रगीत
जन गण मन अधिनायक जय हे भारत भाग्य विधाता।
पंजाब सिंध गुजरात मराठा द्राविड़ उत्कल बंगा।
विंध्य हिमाचल यमुना गंगा उच्छल जलधि तरंगा।
तव शुभ नामे जागे तव शुभ आशिष मागे।
गाहे तव जयगाथा।
जन गण मंगलदायक जय हे भारत भाग्यविधाता।
जय हे, जय हे, जय हे।
जय जय जय जय हे।
(राष्ट्रगीताचे शब्द रवींद्रनाथ टागोर यांनी लिहिले आहेत आणि हे सर्व विद्यार्थ्यांनी आदराने व एकत्रितपणे म्हणावे.)
राज्यगीत
जय जय महाराष्ट्र माझा, गर्जा महाराष्ट्र माझा
जय जय महाराष्ट्र माझा, गर्जा महाराष्ट्र माझा ॥धृ॥
भिती न आम्हा तझी मुळी ही गडगडणाऱ्या नभा
अस्मानाच्या सुलतानीला जबाब देती जिभा
सह्याद्रीचा सिंह गजर्तो शिव शंभू राजा
दरी दरीतून नाद गुंजला महाराष्ट्र माझा
जय जय महाराष्ट्र माझा, गर्जा महाराष्ट्र माझा ॥१॥
काळ्या छातीवरी कोरली, अभिमानाची लेणी
पोलादी मनगटे खेळती, खेळ जीव घेणी
दारीद्र्यांच्या उन्हात शिजला
निढळाच्या घामाने भिजला
देश गौरवासाठी झिजला
दिल्लीचे ही तख्त राखितो, महाराष्ट्र माझा
जय जय महाराष्ट्र माझा, गर्जा महाराष्ट्र माझा जय जय महाराष्ट्र माझा ॥२॥
प्रतिज्ञा
भारत माझा देश आहे.
सारे भारतीय माझे बांधव आहेत.
माझ्या देशावर माझे प्रेम आहे.
माझ्या देशातल्या समृद्ध आणि
विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा मला अभिमान आहे.
त्या परंपरांचा पाईक होण्याची पात्रता
माझ्या अंगी यावी म्हणून मी सदैव प्रयत्न करेन. मी माझ्या पालकांचा, गुरुजनांचा
आणि वडीलधाऱ्या माणसांचा मान ठेवीन
आणि प्रत्येकाशी सौजन्याने वागेन.
माझा देश आणि माझे देशबांधव
यांच्याशी निष्ठा राखण्याची
मी प्रतिज्ञा करीत आहे.
त्यांचे कल्याण आणि
त्यांची समृद्धी ह्यांतच माझे
सौख्य सामावले आहे.
जय हिंद
उद्देशिका
आम्ही भारताचे लोक, भारताचे एक सार्वभौमसमाजवादी धर्मनिरपेक्ष लोकतंत्रात्मक गणराज्य घडविण्यास, तसेचत्याच्या समस्त नागरिकांना:सामाजिक, आर्थिक आणि राजनैतिक न्याय,विचार, अभिव्यक्ति, विश्वास , श्रद्धाव उपासना यांचे स्वातंत्र्य ;दर्जाची व संधीची समानता; निश्चितपणेप्राप्त करून देण्याचा आणि त्या सर्वांमध्ये व्यक्तिची प्रतिष्ठा व राष्ट्राची एकता व एकात्मता यांचे आश्वासन देणारी बंधुता परिवर्धित करनेचा संकल्पपूर्वक निर्धार करून;आपल्या या संविधान सभेत आज दिनांकनोव्हेंबर २६, १९४९लाएतद्द्वारे या संविधानला अंगीकृत,अधिनियमीत आणि आत्मार्पित करीत आहोत.
प्रार्थना गीत
हीच अमुची प्रार्थना अन् हेच अमुचे मागणे
हीच अमुची प्रार्थना अन् हेच अमुचे मागणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना अन् हेच अमुचे मागणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना
धर्म जाती प्रांत भाषा द्वेष सारे संपू दे
धर्म जाती प्रांत भाषा द्वेष सारे संपू दे
एक निष्ठा एक आशा एक रंगी रंगू दे
अन् पुन्हा पसरो मनावर शुद्धतेचे चांदणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना
भोवताली दाटला अंधार दुःखाचा जरी
सूर्य सत्याचा उद्या उगवेल आहे खात्री
भोवताली दाटला अंधार दुःखाचा जरी
सूर्य सत्याचा उद्या उगवेल आहे खात्री
तोवरी देई आम्हाला काजव्यांचे जागणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना
लाभले आयुष्य जितके ते जगावे चांगले
पाउले चालो पुढे जे थांबले ते संपले
घेतला जो श्वास आता तो पुन्हा ना लाभणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना अन् हेच अमुचे मागणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे
हीच अमुची प्रार्थना
(हे प्रार्थना गीत विद्यार्थ्यांमध्ये एकता, प्रेम, आणि सौहार्दाची भावना रुजवण्यासाठी उपयुक्त आहे.)
दिनविशेष
- त्या दिवसाचे ऐतिहासिक महत्त्व, विशेष व्यक्तिमत्त्वे, वैज्ञानिक शोध यांचा उल्लेख केला जाऊ शकतो.
उदाहरण:
“आज ९ डिसेंबर आहे. १९७१ साली याच दिवशी भारतीय नौदलाने महत्त्वाची कामगिरी बजावली होती…”
सुविचार
- विद्यार्थ्यांमध्ये चांगले विचार रुजवण्यासाठी एका विद्यार्थ्याला रोज एक सुविचार सांगण्याची संधी दिली जाते.
उदाहरण:
“सुविचार: ‘परिश्रमाशिवाय यश मिळत नाही.'”
वर्तमानपत्र वाचन किंवा बातम्या
- विद्यार्थ्यांना वर्तमान घडामोडींची माहिती मिळावी यासाठी रोजच्या बातम्या सांगितल्या जातात.
उदाहरण:
“आजच्या मुख्य बातम्या: १. भारताने अंतराळात नवा उपग्रह प्रक्षेपित केला आहे…”
शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक सादरीकरण
- विद्यार्थ्यांना कविता, गाणी, भाषण किंवा लघुनाटिका सादर करण्याची संधी दिली जाते.
उदाहरण:
“आज ७वीच्या विद्यार्थ्यांकडून ‘स्वच्छता अभियान’ या विषयावर भाषण होणार आहे.”
योग किंवा शारीरिक तंदुरुस्तीचे व्यायाम
- शारीरिक आणि मानसिक स्वास्थ्यासाठी योगासने किंवा साधे व्यायाम सत्र घेतले जाते.
उदाहरण:
“आज आम्ही ‘प्राणायाम’ शिकणार आहोत.”
शिक्षकांचे संदेश किंवा मार्गदर्शन
- मुख्याध्यापक किंवा शिक्षक विद्यार्थ्यांना प्रेरणादायी संदेश देऊ शकतात.
उदाहरण:
“विद्यार्थी मित्रांनो, वेळेचे महत्त्व ओळखा आणि अभ्यासाचे नियोजन करा…”
समारोप आणि शुभेच्छा
- परिपाठाचा शेवट सकारात्मक संदेश किंवा शुभेच्छा देऊन केला जातो.
उदाहरण:
“आजचा दिवस तुमच्यासाठी यशस्वी ठरो. सर्वांना शुभेच्छा!”
पसायदान
– बैठे सावधान अवस्थेमध्ये पाठीचा कणा ताठ, हात गुडघ्यांवर सरळ ठेऊन दोन्ही डोळे मिटवून व सरळ बसुन समूहाने पसायदान घ्यावे.
मौन – २ मिनिटे शांत अवस्थेत डोळे मिटून मौन धरावे.
विसर्जन – विद्यार्थ्यांनी आपापल्या वर्गात रांगेत जावे.
आदर्श परिपाठाच्या फायद्यांबद्दल:
- विद्यार्थ्यांमध्ये शिस्त आणि स्वावलंबनाची सवय लागते.
- शाळेतील सर्व विद्यार्थ्यांमध्ये संवाद साधण्याची आणि आपले कौशल्य सादर करण्याची संधी मिळते.
- राष्ट्रीय एकात्मतेची भावना वाढीस लागते.
- विद्यार्थ्यांना अभ्यासाव्यतिरिक्त अन्य विषयांमध्ये रस निर्माण होतो.
नियमितपणे यात बदल घडवा:
विद्यार्थ्यांचा रस टिकवण्यासाठी परिपाठात विविधता ठेवा. विशेष दिवस, सण, किंवा आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग करून त्याला आकर्षक बनवा.
1 thought on “आदर्श शालेय परिपाठ|Ideal School Assembly: An Effective Platform for Holistic Development of Students”